Bệnh Bong võng mạc và những điều cần biết

Phẫu thuật võng mạc

Phẫu thuật võng mạc là một trong những phẫu thuật khó và phức tạp nhất trong lĩnh vực nhãn khoa. Phẫu thuật võng mạc còn có tên khác là phẫu thuật cắt dịch kính. Mắt của chúng ta chứa 1 loại dịch dạng gel gọi là pha lê thể hay dịch kính, muốn thực hiện các thủ thuật trên thần kinh mắt hay võng mạc bước đầu tiên là loại bỏ đi lớp dịch này. Các dụng cụ sẽ được đưa vào mắt qua khu vực không có mạch máu hay vùng pars plana của mắt để tiến hành phẫu thuật. Tối thiểu có 3 dụng cụ đó là đèn, đầu cắt, và đường nước để duy trì áp lực cho mắt, tùy thuộc vào mức độ phức tạp một số đường phụ có thể bổ sung. 

Phẫu thuật võng mạc hay phẫu thuật cắt dịch kính được áp dụng khá rộng rãi trong điều trị các bệnh lý bên trong mắt như: bong võng mạc, xuất huyêt bên trong mắt, màng trước võng mạc, lỗ hoàng điểm, optic disc pit, trục vớt IOL, lệch thủy tinh thể,... Với kinh nghiệm hơn 30 năm trong lĩnh vực võng mạc. BS Đoàn Hồng Dung là một trong những bác sĩ giàu kinh nghiệm trong phẫu thuật và xử trí các ca bệnh khó cũng như là giảng viên dạy truyền đạt kinh nghiệm cho các thế hệ kế thừa. Trung bình mỗi năm BS Đoàn Hồng Dung / BS Đoàn Lương Hiền phẫu thuật hơn 800 ca liên quan đến bệnh lý võng mạc.

Bệnh bong võng mạc là gì?

Bệnh bong võng mạc hay bong thần kinh mắt: một trong những bệnh lý phức tạp nhất trong ngành nhãn khoa nói chung và trong chuyên ngành đáy mắt nói riêng. Võng mạc là lớp trong cùng của mắt làm nhiệm vụ tiếp nhận ánh sáng và chuyển thành tín hiệu thần kinh lên não. 
 
Nguyên nhân chính dẫn đến bong võng mạc là rách võng mạc dẫn đến dịch đi qua lỗ rách và làm tách võng mạc ra khỏi lớp phía dưới và không được nuôi dưỡng sẽ chết đi. Khi lớn tuổi dịch trong mắt sẽ hóa lỏng và tách ra khỏi võng mạc tạo hiện tượng ruồi bay, đây là hiện tượng bình thường tuy nhiên 1 số bệnh nhân sẽ bị rách võng mạc. Bệnh nhân sẽ đột ngột thấy ruồi bay xuất hiện nhiều, sau đó thấy chớp sáng và 1 vùng không nhìn rõ từ từ lan dần ra. Nguyên nhân khác là do võng mạc bị thoái hóa (dễ rách) trong các bệnh nhân bị cận thị, đặc biệt cận thị nặng. Nếu bệnh nhân đã bị bong võng mạc 1 mắt nguy cơ cho mắt thứ 2 rất cao. 

Võng mạc bị bong

Võng mạc bình thường

Cách điều trị

Hướng dẫn sau mổ: nằm sấp, nằm nghiêng, đi đứng sinh hoạt cần cúi đầu trong trường hợp bơm khí, khí sẽ nổi lên trên ép võng mạc, nếu không võng mạc sẽ bong lại hoặc tăng áp lực, khí sẽ tự tan trong 3 tuần, bệnh nhân sẽ thấy lại từ từ và có cảm giác có nước trong mắt. Tuyệt đối không đi máy bay. Trong trường hợp bơm silicon có thể không cần nằm sấp nhưng cần lấy ra trong 3-6 tháng để trách biến chứng, tuy nhiên có vài trường hợp nặng không thể lấy ra.

Chi phí cho cuộc phẫu thuật: 10 triệu - 30 triệu. Hiện tại có 5 phương pháp điều trị tùy theo mức độ bong, độ phức tạp. Trong bệnh bong võng mạc không có 2 bệnh nhân nào là giống nhau, việc đưa ra sử trí tùy theo kinh nghiệm của phẫu thuật viên và số ca phẫu thuật.

Nếu không phẫu thuật: chắc chắn bệnh nhân sẽ không thấy đường do võng mạc sẽ tăng sinh, mắt se teo nhỏ do mắt chức năng
Khi nào cần phẫu thuật: càng sớm càng tốt, vì võng mạc bong sẽ chết dần theo thời gian, cơ hội sáng trở lại thấp
Phẫu thuật là biện pháp duy nhất cho các trường hợp nặng, trường hợp nhẹ hoặc phát hiện sớm có thể điều trị laser. Các kỹ thuật phẫu thuật bong võng mạc gồm:
-Cắt pha lê thể: dành cho các bong võng mạc nhiều, nặng, vết rách lớn, đến trễ.
-Ấn độn: dành cho các bong võng mạc nhiều, bệnh nhân trẻ, lỗ rách võng mạc ở xa chu biên.
-Bơm khí + áp lạnh lỗ rách: cho các bong võng mạc ở phía trên, ít.
-Sử dụng laser phòng ngừa: cho các trường hợp rách võng mạc mà chưa bong võng mạc hay bong sớm. Các trường hợp này rất khó phát hiện vì thị lực vẫn 10/10 và cần nhỏ giãn đồng tử để khám
-Kết hợp các phương pháp và sử dụng các chất đặc biệt như gas C3F8, silicon, PFO,… 
Cách điều trị: từ đơn giản đến phức tạp. Trung bình 1 ca phẫu thuật từ 1-2 tiếng, có thể phải phẫu thuật 1-3 lần

Theo dõi sau mổ: lịch tái khám, sau khi phẫu thuật nguy cơ bong võng mạc tái phát vẫn còn nên cần tái khám để xử trí. 

Một số bệnh nhân sau mổ bong võng mạc
 

Bệnh nhân Trần Khoa V 1962. Thị lực trước mổ mắt phải 1/10. Sau mổ 24 tháng 10/10


Bệnh nhân Bùi Văn T 1963. Thị lực trước mổ mắt phải đếm ngón tay 2 mét. Sau mổ 3 tháng 5/10


Kha Minh T 1958 thị lực trước mổ mắt phải đếm ngón tay 1 mét. Sau mổ 7 năm 10/10